6 Mayıs 2022 Hıdrellez günü…
Hıdrellez: Hızır ile İlyas’ın buluşma günü…
Peki Hızır kim, İlyas kim?
Mitolojiden vahye kadar çeşitli inanışların harmanlandığı bir kültürel oluşumun adı olan Hıdrellez kelimesinin iki temel değeridir Hızır ile İlyas.
Kimine göre ölümsüz birer ruh, kimine göre ölümsüz iki peygamber, kimine göre gönlünde oluşturduğu değerler manzumesi:
Konunun kültüre boyutuna baktığımızda, içinde İslâm öncesi dönemlere ait Türk kültür izlerini de buluruz, İslâmî dönemde Kur’ana atıf yapılan izler de buluruz.
Anlatıya göre ölümsüz olan bu iki ruh yılda bir kez 5 Mayısı 6 Mayısa ağlayan gecede buluşurlar önümüzdeki bir yıllık sürede yür yüzünde oluşacak olayları görüşürlermiş.
İşte halk bu buluşmadan kendi adına bir takım değerler ve kazançlar elde edebilmek için zaman içinde gelenekleşen bir takım ritüeller; davranışlar ve uygulamaları sürdürüp gelmiştir geçmişten bugüne kadar…
Bu gelişme içinde Hızır kavramı öne çıkmış; Hıdrellez olgusu Hızır motifiyle birlikte yaşanır olmuştur.
Güzel Türkçemizde; “Hızır gibi yetişmek!” , “Ustamın adı Hıdır/Hızır, elimden gelen budur.” , “Her geceyi Kadir bil; her gördüğünüz Hızır bil!..” sözleri ile “Hızır Nebi bayramı” vb çokça kullanılagelen sözler olmuştur.
Anadolu, Balkanlar ve Suriye ekseninde yaşanan Hızır merkezli kültürel inanışlarda bir yılda iki mevsim “rûz-i Hızır’dan (Hızır-İlyâs’tan) rûz-i Kasım’a” veya “rûz-i Kasım’dan rûz-i Hızır’a” kabul edilmiştir. Hıdrellez, Kırım ve Dobruca’da “Hıdırlez” , Makedonya’da “Edirlez” , “Kosova’da da “Hıdırles” şeklinde yaşatılmaktadır günümüzde.
Hızır/Hıdır, Arapçada yeşil anlamındadır. Hıdrellez kavramında da su ve yeşillik birlikte düşünülmekte ve yer almaktadır. Konya’da Mevlânâ Külliyesinde yer alan Kubbe-i Hadra (Yeşilkubbe) adı ubbenin yeşil renginden dolayı verilen bir isimlendirmedir. “Hıdırlık” kelimesi de baharda yeşillikli tepeleri tanımlamak için yapılan bir isimlendirmedir.
Hıdrellez 5/6 Mayıs kış mevsiminin sonu, yaz mevsiminin başlangıcı; Kasım ise yaz sonu, kış başı olarak kabul edilmiştir.
Şimdi de Hıdrellez ve Hızır kavramının sosyal hayatımızdaki yansımalarına bakalım derim:
Hızır adı genellikle bolluk ve bereketi simgeler. Su ve yeşillik kavramları öne çıkar. Ağacın bol bulunduğu, bazen içinde türbe de yer alan mesire yerlerinde törenlerle kutlanır.
5 Mayıs günü temizlik yapılıp yiyecek ve içecek hazırlanır. Şifa ve sağlık talep edilir; Yılın uğurlu geçeceği, bereket ve bolluk olacağı düşünülür. Mal mülk, mevki ve servet hayal ve temenni edilir. Kısmet ve talih açılacağına inanılır.
Hıdrellez gecesi bütün sulara nur yağacağından o gece suya girmenin her türlü hastalığa karşı bağışıklık sağlayacağına inanılır.
Hıdrellez gecesi Hızır’ın yeryüzünde dolaştığı ve dokunduğu şeylere bereket getirdiği inancı çok yaygındır. O gece evlerdeki yiyecek ve içeceklerin ağzı açık bırakılır. Dilekler bir kâğıda yazılarak gül ağaçlarının dibine konulur.
Halk şiiri geleneğinde “bâdeli âşık”ların Hızır elinden dolu içtiklerine (klasik şiirde de ağzına Hızır’ın tükürdüğü kişinin güzel şiir söyleyeceği rivayetine) inanılır.
Her geceye gösterilen Kadir niyetine bakış ile her gördüğünü Hızır bilen anlayışla insanı Hızır bilen anlayış; böyle bakabilen insanın azancıdır her şeyden önce.
Rahmetli anamın “Oğlum, dünyada doğru arıyorsan minareyle kendini eş tut!..” deyişi, beş altı yaşımdan bugüne altmış yıldır kulaklarımda çınlar durur hâlen…
İslam öncesi dönemdeki “Ak boz atlı yol iyesi yoldaşın olsun!” deyişinden günümüzdeki “Hızır yoldaşın/yol arkadaşın olsun!..” anlayışındaki güzellik bizim insanımızın gönül dünyasındaki güzel duyguların sürekliliğinin de bir ifadesidir bir yerde.
Bu güzel günü bir Hızır şiirimle noktalayalım derim değerli okurlarım:
HIZIR GÜZELLİĞİYLE
Annemin dilinden duymuş
Annemin gönlünden sevmiştim
İlkin Hızır’ı…
“Her geceyi kadir, her gördüğünü Hızır bil!..”di,
Yüreğinden dökülüp gelen analık dilekleri…
Ve
İnsanlık içindi elbette bana miras kalan analık duaları…
Ne zaman Hızır’dan söz edilse
Bir tatlı duygu telaşı dolanır hâlâ damarlarımda
Çocuk yıllarımın saflığıyla…
Belki, bütün geceleri Kadir
Bütün insanları Hızır eyleyemem elbette…
Fakat bir şey var ki,
Ruhumun derinliklerinde bir tatlı esinti hissederim
Hızır-İlyas günlerinde…
İşte yine bir Hıdırellez günündeyiz dostlar!..
Belki size uğramıştır Hızır…
Kim bilir!..
Bu güzel bahar sabahında,
Hızırca bakmaya vakte ne dersiniz.
Hızırca bakmaya insanlığa ne dersiniz.
Hızır’la yaşanır yine de âlem bilmez misiniz?
Ş. KUTLUDAĞ
HIZIR/İLYAS GÜNÜNÜZ KUTLU OLSUN
Yayınlanma :
06.05.2022 10:16
Güncelleme
: 06.05.2022 10:16
Yorum Yazma Kuralları
Lütfen yorum yaparken veya bir yorumu yanıtlarken aşağıda yer alan yorum yazma kurallarına dikkat ediniz.
Türkiye Cumhuriyeti yasalarına aykırı, suç veya suçluyu övme amaçlı yorumlar yapmayınız.
Küfür, argo, hakaret içerikli, nefret uyandıracak veya nefreti körükleyecek yorumlar yapmayınız.
Irkçı, cinsiyetçi, kişilik haklarını zedeleyen, taciz amaçlı veya saldırgan ifadeler kullanmayınız.
Türkçe imla kurallarına ve noktalama işaretlerine uygun cümleler kurmaya özen gösteriniz.
Yorumunuzu tamamı büyük harflerden oluşacak şekilde yazmayınız.
Gizli veya açık biçimde reklam, tanıtım amaçlı yorumlar yapmayınız.
Kendinizin veya bir başkasının kişisel bilgilerini paylaşmayınız.
Yorumlarınızın hukuki sorumluluğunu üstlendiğinizi, talep edilmesi halinde bilgilerinizin yetkili makamlarla paylaşılacağını unutmayınız.
YAZARIN DİĞER YAZILARI
Yorumlar
Kalan Karakter: