DLT-Dîvânu Lûgati’t-Türk’ün -İlk Türkçe Sözlüğün- Romanı-
Bilgin Şehzade, Hasan Kallimci’nin kaleme aldığı, Uçan At yayınlarından Mayıs 2022’de çıkan, alanındaki özel ve özgün bir roman.
Kitabın arka kapağındaki tanıtım yazısında şunlar yazılı:
“Ortaokul öğrencilerine,bin yıl önceki Türkçemizi tanıtmak için kaleme alınan ‘ilk ve tek roman’
Bilgin Şehzade’de okurunu zaman yolculuğuna çıkartan Kallimci, “Karahanlılar” dediğimiz “Türk Hanlığı”nı, Türkçenin ilk sözlüğü DLT-Dîvânu Lûgati’t-Türk’ün nasıl yazıldığını, Kaşgarlı Mahmut’un kim olduğunu ve bin yıl önceki Türklerin yaşamlarını gözler önüne seriyor.”
Düşünüyorum da şimdiki çocuklar; özellikle de ortaokul çocukları ne kadar şanslılar. Çünkü bin yıl öncesinde yazılmış olan Türkçemizin ilk sözlüğünü hem bir roman anlatımı içerisinde okuyacaklar, hem de bin yıl öncesinde kullanılan Türkçemizin kelimeleriyle günümüz Türkçesinde kullanılan kelimelerin aynılığını öğrenecekler…
Biz 1973’te DTCF’yi kazandığımız ve Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğrencisi olduğumuz için öğrenebilmiştik DLT’ye dair bilgileri dört başı mamur. Türk Dil Kurumundan aldığımız dört ciltlik Besim Atalay çevirisi olan DLT dört yıl boyunca hep bir anıt eser olarak yer edinmişti zihnimizde ve ruhumuzda.
PAÜ’de-Pamukkale Üniversitesinde bir yandan Öğr. Gör. Olarak çalışırken bir yandan da Yüksek Lisans derslerimizde Prof. Dr. Ziyat Akkoyunlu’nun derslerinde yeniden hemhâl olduğumuz DLT ile yeniden eski bir dostla buluşma sıcaklığı içerisinde kucaklaşmış ve her bir arkadaşımızla farklı konularda seminer çalışmaları yapmış idik.
Bütün bunlar DLT ile olan bilimsel buluşmalarımızdı bizim. Şimdi yeniden başa dönersem; ortaokul öğrencileri Hasan Kallimci’nin kaleminden Bilgin Şehzade(Kaşgarlı Mahmut)nin hayatını roman anlatımı içerisinde takip ederken DLT’nin erken yaşta hem bilgi hem de duygu boyutuyla buluşacak olmalarının heyecanını yaşıyorum.
Kâşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti't-Türk'e şöyle başlar:
"Esirgeyen, koruyan Allah'ın adıyla Tanrı'nın, devlet güneşini Türk burçlarından doğurmuş olduğunu ve Türklerin ülkesi üzerinde göklerin bütün dairelerini döndürmüş olduğunu gördüm. Allah onlara Türk adını verdi ve yeryüzüne hâkim kıldı. Cihan imparatorları Türk ırkından çıktı. Dünya milletlerinin yuları, Türklerin eline verildi. Türkler, Allah tarafından bütün kavimlere üstün kılındı. Hak’tan ayrılmayan Türkler, Allah tarafından hak üzerine kuvvetlendirildi. Türkler ile birlikte olan kavimler aziz oldu. Böyle kavimler, Türkler tarafından her arzularına eriştirildi. Türkler, himayelerine aldıkları milletleri, kötülerin şerrinden korudular. Cihan hâkimi olan Türklere herkes muhtaçtır. Onlara derdini dinletmek, bu suretle her türlü arzuya nail olabilmek için Türkçe öğrenmek gerekir."
İşte, Atatürk’e “Ne mutlu Türküm diyene!..” dedirten duygunun kaynaklarından birisi Kaşgarlı Mahmut’un DLT’nin ön sözünde yazdığı bu sözlerdir.
Yazar Hasan Kallimci’nin kitabın başındaki “Türk milleti âşığı; Sayın Prof. Dr. Ahmet Bican ERCİLASUN’a hürmetle” ithafının yanında ön sözde verdiği bilgilerden bu çalışmanın DLT’ye büyük emekler harcayan Bican Hocamızın eleğinden geçtiğini ortaya koyuyor.
Ayrıca kitabın yayın öncesinde PAÜ’den Prof. Dr. Bedri Sarıca ile yazarlar Osman Çeviksoy ve Aslan Küçükyıldız yanında Edebiyat öğretmenleri Seda Kallimci ile Rüştü Çakır’ın, Serdar Eriş ile Ahmet Okul’un da alanlarıyla ilgili katkılar koyduğunu paylaşmış sayın Kallimci.
Demek oluyor ki, böylesine iddialı ve alanında ilk olan bir romanın mutlaka ciddi değerlendirmelerden geçmesi gerekiyor ki onca isim de zikredilmiş.
Kültür tarihimizi konu edinen yazarlarımızdan Dursun Gürlek Çınaraltı Sohbetlerinde, 1915 yılında tesadüfen Ali Emîrî Efendi tarafından nasıl bulunduğunu heyecanla anlatır bizlere.
Şimdi de kitaba alınan kelimelerden bazılarını paylaşalım birlikte:
Romana da alınan kelimelerden örnekler verelim imdi de:
Tıl: dil, çatır, çaçır, çaşır: çadır kanglı: kağnı
Közngü: ayna töşek: döşek yogurgan: yorgan
Aşlık: mutfak kaşuk: kaşık ton: elbise
Süngü: süngü köz: göz talak: dalak
Tış: diş tirsgek: dirsek yaşıl: yeşil
Köl: göl yigde: iğde otuz: otuz
Uçmak: cennet yazuk: günah yazuksuz: günahsız
Özelde Türk dili, genelde de Türk kültürünün değişik şubelerine dair çok değerli bilgiler bulduğumuz DLT’nin Ortaokul öğrencileri için romanlaştırarak kültürümüze büyük bir hizmet etmiş olan Çok değeri yazarımız Hasan KALLİMCİ’ye teşekkürler ediyoruz. Okuru bol olması dileğiyle…
Sevgilerimizle…
Yorumlar
Kalan Karakter: