Azerbaycan milli şairi Ahmed Cevad İzmir'de anıldı

Doğumunun 133. Yılında Azerbaycan Millî Marşının ve Çırpınırdı Karadeniz şarkısının söz yazarı Ahmet CEVAD’ı anma  töreninde duygusal anlar yaşandı.

İhsan ÇELİKDEMİR’İN Koordinatörlüğünde düzenlenen; Reyhan EROĞLU’nun sunuculuğunu yaptığı etkinlik, Ahmet CEVAT dostları ile sevenlerinin yoğun ilgisi içerisinde Ahmet Cevat’ın hayatının anlatıldığı bir belgeselle başladı.

*** Sanat Değirmeni Kültür Edebiyat ve Sanat Grubu Başkanı Aygün EROĞLU açış konuşmasında Ahmet CEVAT’ın haytının çeşitlik evrelerinde yaşadığı zorluklar karşısında dik duruşunu sağlayan fikirleri, sanat anlayışı ve Azerbaycan sevgisinden örnekler verdiği konuşmasında şu huşulara da değindi:

“5 Mayıs 1892’de Gence’de doğmuş, annesi ve babası tarafından millî ve manevî değerlerle yetiştirilmiş, gençlik döneminde aldığı çok yönlü eğitim ile 1913’te “Şerefli Türk ve Fars Dilleri Öğretmeni” ünvanını almıştır.

Osmanlı Türkiye'sine karşı 1912 yılında Balkan Savaş başladığında, Azerbaycanlılardan oluşan özel bir Kafkas gönüllü birliğine katılmış ve cepheye giderek savaşmıştır.

1. Dünya Savaşı yıllarında bir çok gazete ve dergiye yazılarını göndermiştir.

Ahmed Cevad, Birinci Dünya Savaşı yıllarında, Rus-Türk savaşında Kafkas cephesinde zarar gören halka yardım eden "Bakü Müslüman Hayır Cemiyeti"nin resmi temsilcisi ve cephe bölgesi vekili Hüsrev Paşa Sultanov'un yardımcı ve sorumlu sekreteri olarak görev yapmıştır.

Ahmed Cevad’ın 1918–1920 yılları arasındaki eserleri, onun milliyetçi kimliğini ve bilincini  temsil eder. Vatanın özgürlüğü, bağımsızlığı, üç renkli ay-yıldızlı bayrak ve sekiz köşeli armaların milli semboller olarak anlaşılması, Türkçülük ideolojilerinin teşviki, şairin ideallerinin ifadesi olmuştur. "Azerbaycan bayrağı" adlı şiirinde bu idealar şu şekilde ifade edilmiştir.

“Türkistan elleri öpüp alnını

Söyleyir derdini sana bayrağım.

Üç renkli aksini kuzgun denizi

Armuğan yollasın yare, bayrağım.

"Türk ocağı"nın Bakü'de açılan şubesinin temeli üzerine kurulan "Yeşil Kalem" edebi topluluğu Mehmed Emin Resulzâde, Üzeyir Hacıbeyov, S. Hüseyn, Ö.Faik, N.Vezirov, Abdurrahim bey Hagverdiyev, Hüseyin Cavid, M. Hadi, Abdullah Şaik, Cafer Cabbarlı  ile 100’den fazla yazar ve şairleriyle  birlikte Ahmed Cevad da Azerbaycan edebiyatı ve sanatının gelişimine çalışıyorlardı.

1918–1920 yılları arasında, 26–28 yaşlarındayken Azerbaycan milli bağımsızlığının propagandacısı olmuştur.

Ahmet Cevad,  (5 Mayıs 1892, Şemkir ilçesi — 13 Ekim 1937), Azerbaycanlı şair, tercüman, AYB üyesi (1934), Profesör (1933),[2] Kuba Halk Eğitim Şubesi müdürü, Gence'de Azerbaycan Tarım Enstitüsü'nde Azerbaycan ve Rus dilleri kürsüsünde öğretmen, Doçent, kürsü başkanı (1930-1933), Azerbaycan Devlet Yayınevi'nin çeviri bölümünde editör (1934), "Azerbaycanfilm" stüdyosunda belgesel filmler bölümünün müdürü (1935-1936),[3] Azerbaycan Cumhuriyeti'nin resmi devlet marşının sözlerinin yazarı  ve şâiridir.  Azerbaycan şiirinde yeni bir edebi okulun temelini atmıştır.”

7 Mayıs 2019 tarihli, 211 numaralı Kararı ile Ahmed Cevad Azerbaycan Cumhuriyeti'nde eserleri devlet varlığı ilan edilen yazarlar listesine dahil edilmiştir.               

 *** Köşe yazarlarımızdan, PAÜ Emekli Öğr. Gör. Şerif KUTLUDAĞ, Ahmed CEVAD’ın Osmanlı Devletinin 1. Dünya Savaşına girişi dolayısıyla 1914’te Gence’de kaleme aldığı “Çırpınırdın Karadeniz” adlı şiirinin yazılış ve besteleniş hikâyesini anlattığı konuşmasında şunlara da değindi:

“Şair Refik Zeka Hendan’ın, “Bu şarkıyı Atatürk çok severdi. Şarkıyı ilk dinlediğinde Atatürk'ün gözleri yaşarmıştı.” Dediği Çırpınırdı Karadeniz’i yazdıran ortam ve bestelenişini anlatırken şunlara dikkat çekti:

Çırpınırdın Karadeniz şiiri Ahmed Cevad tarafından Azerbaycan’ın GENCE şehrinde, Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Harbine girdiği haberleri üzerine 15 Kasım 1914’te yazılmıştır.

 1914-1918 arasında yaşanan 1. Dünya Savaşı Dünya Savaşı sürecinde;

 1914’ün Kasım ile 22 Aralık arasında Sarıkamış Harekâtı yaşanır. Türk ordusu 60.00 askerini kaybeder..

 3 Şubat 1915’ten itibaren Kanal Harekâtı yaşanır; başarısızlıkla sona erer.

 3 Kasım 1914 ile Ocak 1916 arasında Çanakkale Boğaz Harbi yaşanır: Türk Milleti şehitiyle, gazisiyle 250.000 kayıp verir.

Aynı dönemde Balkan Cephesi; Galiçya ve Balkan Cephesi Arabistan Cephesinde savaşlar yaşanır.

 15 Mart 1917’de Rusya’da Ekim Devrimi adı verilen ihtilal olur. Rusya savaştan çekilir.  6 Nisan 1917’de ABD İngiltere ve müttefiklerin yanında savaşa katılır. Rusya’dan oluşan boşluğu doldurur.

İşte bu kaos ortamında bile Azerbaycan Türklerinin gözü kulağı Osmanlı Devleti’ndedir.  4 Haziran 1918'de Azerbaycan lideri Mehmet Emin Resulzade, o dönemde Harbiye Nazırı olan Enver Paşa'ya müracaat ederek yardım ister.

Osmanlı Devleti, Azerbaycan Türklüğünün güvenliğinin sağlanmasını, Ermenilerin Karabağ'da Zenzegur'da ve diğer bölgelerde Azerbaycan Türklüğüne saldırmaktan vazgeçmesini, demir yollarının kontrolünün Osmanlı Devletine verilmesini istiyordu.

 Enver Paşa yeni bir ordu kurulmasını emreder.

  Mehmet Emin Resulzade Enver Paşa'ya, "Bizim ordumuz yok, bizim gücümüz yok biz kendimizi koruyamayız. Bakü'de Bolşevik Sovyetler var onları temsil eden Ermeniler var ve Bakü'ye İngilizler girdi. Hatta Gürcüleri de Almanlar destekliyor. Bizi kim destekleyecek?" dediğinde,

Enver Paşa derhal bölgede bir yeni ordu kurulmasını emreder. Bu emir üzerine “Kafkas İslam Ordusu” adıyla yeni bir ordu kurulur.

Enver Paşa kardeşi Nuri Paşa'yı ordunun komutanı yapar.  Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarına gelindiğinde zor durumda olmasına karşın, Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu'nu yardım için kardeş ülkeye gönderir.

Nuri Paşa  komutasındaki Kafkas İslam Ordusu  25 Mayıs 1918’de Gence’ye ulaşır.  Gence, Göyçay, Salyan, Ağsu ve Kürdemir’i Bolşevik ve Ermenilerden temizleyen ordu, 15 Eylül 1918’de Bakü’yü Bolşevik ve Ermeni çetelerin işgalinden kurtarır.

Bu arada, Kafkas İslam Ordusu, 1130 şehit verir.  Bugün Azerbaycan'da sadece Bakü'de değil Şamahı'da, Şeki'de, Gence'de Türk şehitlikleri bulunma sebebi budur.

Azerbaycan Türk’lerinin ünlü besteci ve fikir adamı Üzeyir Hacıbeyli, Kafkas İslam Ordusu’nun fedakârlığına ve kahramanlığına ithafen Çırpınırdın Karadeniz’i besteler...

*** Bu konuşmaların ardından; Hatice Eğilmez KAYA, Belkıs HAKAN, Gülperi DEMİR, Gülizar ATAN ve Zerrin KESKİN, alkışlar arasında Ahmet Cevad’ın çeşitli şiirlerini seslendirmişlerdir.

Azerbaycan’ın Millî Şâiri Ahmed CEVAD’ı 133. Doğum Yıldönümü Anma Töreni  yapılan konuşmalar ve okunan şiirlerin ardından, İzmir Kültür Sanat Fabrikası Müdürü Cengiz TOPAL’ın törende görev alanlara Teşekkür Belgesi takdimi ve günün anısına toplu fotoğraf çekimleri ile sona ermiştir.

AZERBAYCAN MİLLÎ MARŞI: Yazan Ahmed CEVAD

Azerbaycan! Azerbaycan!

Ey, kahraman evladın şanlı vatanı!

Senin için can vermeye hepimiz hazırız!

Senin için kan dökmeye hepimiz kâdiriz!

Üç renkli bayrağınla mesut yaşa!

Üç renkli bayrağınla mesut yaşa!

Binlerce can kurban oldu,

Sinen harbe meydan oldu!

Kendini feda eden asker,

Her biri kahraman oldu!

Sen olasın gülistan,

Sana her an can kurban!

Sana bin bir sevgi,

Sinemde tutmuş mekân!

Namusunu korumaya,

Bayrağını yükseltmeye,

Namusunu korumaya,

Bütün gençler hazırdır!

Şanlı vatan! Şanlı vatan!

Azerbaycan! Azerbaycan!

Azerbaycan! Azerbaycan!

ÇIRPINIRDIN KARADENİZ Güftesi: Ahmed CEVAD  15 Kasım 1914

                                                Bestesi: Üzeyir HACIBEYLİ   Eylül 1918

Çırpınırdın Karadeniz

Bakıp Türk'ün bayrağına

Ah diyerdin, hiç ölmezdin

Düşebilsem ayağına!

Ayrı düşmüş dost elinden

Yıllar var ki çarpar sinem

Vefalıdır geldi giden

Yol ver Türk'ün bayrağına

İnciler dök gel yoluna

Sırmalar düz sağ soluna

Fırtınalar dursun yana

Selam Türk'ün bayrağına

Hamidiye ve Türk kanı

Hiçbirinin bitmez şanı

Kazbek olsun ilk kurbanı

Selam Türk'ün bayrağına

Dost elinden esen yeller

Bana şiir selam söyler

Olsun bizim bütün eller

Kurban Türk'ün bayrağına

                               Ahmet Cevat